Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kamu Diplomasisi

Prof. Dr. Zülfikar Bayraktar

Kültürel miras, yalnızca geçmişin birikimi değil; geleceğe yön veren en güçlü diplomasi aracıdır.

Günümüz dünyasında uluslararası ilişkiler yalnızca siyaset ve ekonomiyle sınırlı değildir. Bir ülkenin kimliğini, tarihini ve değerlerini yansıtan kültürel unsurlar da diplomasinin vazgeçilmez bir parçası hâline gelmiştir. Bu çerçevede Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM), ülkelerin yumuşak güç stratejilerinde merkezi bir rol üstlenmektedir.

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Tanımı ve Önemi

UNESCO’nun 2003 tarihli Sözleşmesi’ne göre, Somut Olmayan Kültürel Miras; toplumların, grupların ve bireylerin kültürel kimliklerinin bir parçası olarak gördükleri uygulamalar, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlarla ilişkili araçları kapsar.

Bu miras, halk kültürünün yaşayan yüzüdür.

Örneğin:

• Mevlevî Sema Töreni ve Aşık Geleneği,

• Ebru, çini gibi el sanatları,

• Türk kahvesi kültürü ve misafirperverlik geleneği,

• Nevruz kutlamaları, halk hikâyeleri, geleneksel yemekler…

Hepsi, bir toplumun tarihî hafızasını canlı tutan değerlerdir.

Kültür Diplomasisinin Kalbinde SOKÜM

Kültür diplomasisi, bir ülkenin sanat, gelenek ve yaşam biçimi aracılığıyla diğer toplumlarla olumlu ilişkiler kurma sürecidir. Somut olmayan miras bu süreçte hem sembolik hem de pratik bir rol oynar.

1. Yumuşak Güç Unsuru

SOKÜM, bir ülkenin cazibesini artıran en etkili unsurlardan biridir.

Türkiye’nin “Türk Kahvesi Kültürü” ve “Nevruz” gibi değerlerinin UNESCO listelerinde yer alması, uluslararası arenada güçlü bir kültürel görünürlük sağlar.

2. Ortak Anlayış ve Diyalog

Ortak kutlamalar, halk gelenekleri ve paylaşılan ritüeller, toplumlar arasında dostluk ve barış köprüleri kurar. Nevruz’un birçok ülkede kutlanması buna güzel bir örnektir.

3. Ulusal Kimliğin Temsili

Bir ülkenin tarihî sürekliliğini, kültürel çeşitliliğini ve kimliğini dünyaya tanıtmak, uluslararası imajın en etkili biçimlerinden biridir. SOKÜM, bu temsilin doğal aracıdır.

4. Ekonomik ve Turistik Katkı

Gastronomi, halk dansı festivalleri ve el sanatları fuarları hem turizmi canlandırır hem de kültürel diplomasiyi destekleyen “kültür ekonomisi”ni oluşturur.

5. Uluslararası İşbirliği ve Güven

UNESCO projeleri, ülkeler arasında kültürel dayanışmayı güçlendirir. Ortak mirasın korunması, güven ve işbirliği kültürünü pekiştirir.

Türkiye’nin Kültür Diplomasisinde Somut Olmayan Mirasın Yeri

Türkiye, SOKÜM’ü kamu diplomasisinin temel eksenlerinden biri olarak değerlendirmektedir.

Bugün UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde 30’dan fazla Türk unsuru yer almaktadır. Bunlar arasında Karagöz, Kırkpınar Yağlı Güreşleri, Aşık Geleneği, Mesir Macunu Festivali, Ebru Sanatı gibi ögeler bulunur.

Bu değerler, yalnızca geçmişin mirası değil; aynı zamanda Türkiye’nin dünyaya sunduğu kültürel barış mesajlarıdır. Büyükelçilik etkinliklerinden kültür merkezlerine, uluslararası fuarlardan festival sahnelerine kadar bu unsurlar, Türkiye’nin tanıtımında aktif olarak kullanılmaktadır.

Türkiye, bu yaklaşımıyla kültürel çeşitliliğini, hoşgörüsünü ve diyaloga açık medeniyet anlayışını diplomatik bir dile dönüştürmüştür.

Sonuç: Kültürden Diplomasiye Uzanan Bir Köprü

Somut Olmayan Kültürel Miras;

• kültürel kimliği görünür kılar,

• uluslararası diyalogu güçlendirir,

• ülkeler arasında empatiyi artırır,

• yumuşak güç kapasitesini pekiştirir.

Bu nedenle SOKÜM, yalnızca geçmişi korumanın değil, geleceği inşa etmenin diplomatik aracıdır.

Bir ülkenin el sanatında, musikisinde, kahve kokusunda ya da halk hikâyesinde saklı olan değerler; bazen en etkili elçilik diline dönüşür.

Kültür, sınırları aşan en zarif diplomasi biçimidir.