Nöbetçi Eczaneler
Parfüm Tasarımcısı, Koku Uzmanı ve Aromaterapist Bihter Türkan Ergül, Osmanlı’da ramazan ayına özel olarak uygulanan koku ritüellerini anlattı. Osmanlı’da günlük hayatın ayrılmaz bir parçası olan güzel kokular, ramazan ayında da hem halk hem de saray erkânı için özel bir anlam taşıyordu.
Ramazan Ayında Özel Koku Gelenekleri
Osmanlı’da koku, sadece kişisel bakım için değil, ibadetlerin, misafir ağırlamanın ve saray geleneklerinin ayrılmaz bir parçasıydı. Ramazan ayına özel olarak uygulanan bazı koku ritüelleri şunlardı:
- Amber ve tütsü gelenekleri: Cuma günleri sabah saatlerinde kapılar amber ile kokulandırılırdı.
- Gül suyu şerbetleri ve tatlıları: Sahurda gül suyu ile hazırlanan şerbetler ve güllaç gibi tatlılar tüketilirdi.
- Tütsülerle temizlik: Ramazan öncesi yapılan ev temizliğinin ardından kem gözlerden korunmak için tütsüler yakılırdı.
Camilerde Teravih Namazı Öncesi Koku Ritüelleri
Ramazan ayında camilerde de koku geleneği büyük bir titizlikle uygulanıyordu.
- Teravih öncesinde tütsüleme: Camiler, toplu ibadet öncesi özel tütsülerle kokulandırılırdı.
- Gül suyu ve misk ikramı: Namazdan önce cemaate gül suyu dökülür, çıkışta ise misk, gül yağı gibi hoş kokular ikram edilirdi.
- Padişahın teravih namazı: Padişahın katıldığı teravih namazları, en ihtişamlı koku ritüelleriyle gerçekleştirilirdi.
Mukaddes Emanetler Güzel Kokularla Temizlenirdi
Ramazan ayında mukaddes emanetlerin temizliği büyük bir özenle yapılırdı.
- Kadir Gecesi’nde özel temizlik ekibi: Mukaddes emanetlerin bulunduğu odaları temizlemek için 12 özel kişi seçilirdi.
- Amber, misk ve gül yağı karışımları: Temizlik için Hazine-i Hümayun’dan alınan kokular, ıtır ve gül suyu ile karıştırılarak kullanılırdı.
- Kokulu sular bayram sabahına saklanırdı: Temizlik sırasında kullanılan sular, atılmaz; bayram sabahı Tebaa-ı Hümayun Töreni için özel olarak muhafaza edilirdi.
Sarayda ve Halk Arasında Koku Kültürü
Osmanlı’da ramazan ayında sadece camilerde ve sarayda değil, halk arasında da koku ritüelleri önemli bir yer tutuyordu.
- Misafir karşılama törenleri: Konaklarda misafirler gül suyu ile karşılanır, kapılarda tütsü yakılırdı.
- Bayram sabahı koku dağıtımı: Bayram namazının ardından padişahın katıldığı törende halka kokulu yağlar ikram edilirdi.
- Destimal-i Şerif törenleri: Hırka-i Şerif’in muhafaza edildiği ipek mendil (Destimal), yıl boyunca saklanır ve ramazan ayında özel bir törenle dağıtılırdı.
Padişahların Ramazan Koku Gelenekleri
Osmanlı padişahları, ramazan ayında özel koku ritüelleri uygulardı.
- II. Abdülhamid Han: İftar yapmadan önce odasının tütsülendirilmesini isterdi.
- Yavuz Sultan Selim: Gittiği camiler amber ve safran kokularıyla hazırlanırdı.
- Fatih Sultan Mehmet: Teravih çıkışında halka gül yağı ikram ederdi.
- Valide Sultanlar: Ramazan ayında camilerde gül suyu dağıtılmasını şart koşardı.
Osmanlı, ramazan ayını güzel kokularla karşılar ve aynı ihtişamla uğurlardı. Bu gelenek, Osmanlı kültüründe ramazan ayının ruhunu tamamlayan önemli bir detay olarak görülürdü.